این هنر که بیش از هزار سال پیش آغاز شده، همواره یکی از عناصر اصلی معماری داخلی و خارجی ساختمان‌ها بوده و همچنان جایگاه مهمی در معماری مدرن دارد. گچبری نه‌تنها به‌عنوان یک روش زیباسازی دیوارها شناخته می‌شود، بلکه نمایانگر هویت فرهنگی و هنری هر دوره از تاریخ است.

جدیدترین اخبار مصالح ساختمانی را از مجله سازه دریافت کنید.

تاریخچه گچبری دیوار پس از ورود اسلام

گچبری به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین هنرهای ساختمانی، ریشه‌ای عمیق در تمدن‌های باستانی دارد. این هنر در تمدن‌های ایران، مصر، یونان و روم باستان به‌وفور مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در ایران، هنر گچبری به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد و در دوران ساسانی به اوج خود رسید. نمونه‌های باشکوهی از گچبری‌های باستانی در کاخ‌ها و معابد این دوره‌ها دیده می‌شود. پس از ورود اسلام به ایران، گچبری همچنان مورد استفاده قرار گرفت و در ترکیب با عناصر اسلامی همچون خطاطی و نقوش هندسی، به یکی از عناصر اصلی معماری اسلامی تبدیل شد. مسجدها، آرامگاه‌ها و کاخ‌های دوره‌های مختلف اسلامی مانند سلجوقیان، تیموریان و صفویان، همگی با تزئینات گچبری‌های ظریف و دقیق مزین شده‌اند.

انواع گچبری دیوار

گچبری‌ها به انواع و سبک‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک از آن‌ها بر اساس کاربری و نوع طراحی، شکل و اجرای خاص خود را دارند. در ادامه به برخی از انواع رایج گچبری دیوار اشاره خواهیم کرد.

۱. گچبری ساده (سنتی): این نوع گچبری یکی از ابتدایی‌ترین و ساده‌ترین انواع گچبری است که به‌طور معمول در تزیینات داخلی ساختمان‌ها استفاده می‌شود. گچبری ساده معمولاً به شکل نوارها، قاب‌ها و حاشیه‌هایی در اطراف سقف، دیوارها و درب‌ها اجرا می‌شود. این نوع گچبری بیشتر در فضاهایی که نیاز به تزئینات پیچیده ندارند، به کار گرفته می‌شود و جلوه‌ای کلاسیک و ساده به فضا می‌بخشد.

۲. گچبری برجسته: گچبری برجسته یکی از پرکارترین و زیباترین انواع گچبری است که به‌طور معمول در مکان‌های خاص مانند مساجد، کاخ‌ها و عمارت‌های مجلل استفاده می‌شود. در این نوع گچبری، طرح‌ها و نقوش به‌صورت سه‌بعدی و برجسته از سطح دیوار خارج می‌شوند و حالتی زنده و پویا به فضا می‌بخشند. از این نوع گچبری معمولاً برای تزیین سقف‌ها، دیوارهای بزرگ و ستون‌ها استفاده می‌شود.

۳. گچبری معرق: یکی از خاص‌ترین و پیچیده‌ترین انواع گچبری، گچبری معرق است. در این نوع گچبری، قطعات مختلف گچ به‌صورت جداگانه آماده شده و سپس با دقت بالا در کنار هم قرار می‌گیرند تا طرح نهایی شکل بگیرد. این نوع گچبری بیشتر در معماری اسلامی و به‌ویژه در مساجد و آرامگاه‌ها دیده می‌شود و معمولاً برای نمایش الگوهای هندسی و کتیبه‌های خطاطی استفاده می‌شود.

۴. گچبری مدرن: با گذشت زمان و تغییر سبک‌های معماری، گچبری نیز دستخوش تحولاتی شده و به سبک‌های مدرن و مینیمال تبدیل شده است. در معماری مدرن، گچبری‌ها اغلب ساده‌تر و با جزئیات کمتر اجرا می‌شوند و بیشتر تمرکز بر روی ایجاد خطوط صاف و هماهنگ با سایر عناصر معماری است. این نوع گچبری در فضاهایی که سبک مینیمالیستی دارند، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و جلوه‌ای شیک و مدرن به فضا می‌بخشد.

۵. گچبری کنده‌کاری: این نوع گچبری بیشتر در آثار هنری دیده می‌شود و به‌طور معمول برای خلق تابلوهای دیواری و نقاشی‌های برجسته استفاده می‌شود. در گچبری کنده‌کاری، هنرمند با استفاده از ابزارهای مخصوص، طرح‌ها و نقوش را بر روی سطح گچ حکاکی می‌کند و با ایجاد سایه و نور، تصاویری واقع‌گرایانه و زیبا به وجود می‌آورد.

آموزش گچبری دیوار: گام به گام

گچبری دیوار نیازمند مهارت و دقت بالاست، اما با رعایت مراحل زیر می‌توان این هنر زیبا را به‌طور مؤثر اجرا کرد:

• آماده‌سازی سطح دیوار: پیش از آغاز گچبری، دیوار باید کاملاً تمیز و خشک باشد. اگر دیوار ترک یا شکاف داشته باشد، باید آن را تعمیر کنید. سطح دیوار باید صاف و بدون ناهمواری باشد.
• انتخاب طرح: در این مرحله، طرح موردنظر برای گچبری انتخاب می‌شود. می‌توانید از طرح‌های آماده استفاده کنید یا یک طرح منحصر به فرد را با توجه به فضای داخلی طراحی کنید. این طرح باید به دقت بر روی دیوار ترسیم شود.
• تهیه گچ: برای گچبری به گچی با کیفیت نیاز است. گچ را با آب ترکیب کرده و تا جایی که خمیری همگن به دست آید، مخلوط کنید. بهتر است این خمیر خیلی سفت یا خیلی شل نباشد، زیرا در این صورت اجرای طرح با مشکل مواجه خواهد شد.
• اجرای طرح اولیه: با استفاده از ابزارهای مخصوص گچبری، طرح اولیه را روی دیوار پیاده‌سازی کنید. برای اجرای این مرحله به دقت و حوصله نیاز است. هرگونه اشتباه در این مرحله می‌تواند به خراب شدن کل طرح منجر شود.
• اجرای جزئیات: پس از اتمام طرح اولیه، جزئیات دقیق‌تری مانند خطوط نازک، تزئینات کوچک و نقوش ریز را اضافه کنید. این جزئیات، زیبایی و عمق بیشتری به طرح می‌بخشند و آن را از یک سطح ساده به یک اثر هنری تبدیل می‌کنند.
• خشک شدن و پرداخت نهایی: پس از اتمام گچبری، اجازه دهید گچ به‌طور کامل خشک شود. معمولاً این مرحله ممکن است چند روز طول بکشد. پس از خشک شدن کامل، اگر نیاز به پرداخت نهایی وجود دارد، می‌توانید با استفاده از سمباده یا ابزارهای مخصوص، سطح را صاف و یکدست کنید.
• رنگ‌آمیزی (در صورت نیاز): اگر قصد دارید گچبری رنگی داشته باشید، پس از خشک شدن کامل گچ، می‌توانید از رنگ‌های مخصوص برای تزئین طرح استفاده کنید. انتخاب رنگ باید با فضای داخلی هماهنگ باشد تا زیبایی آن دوچندان شود.آموختن گچبری نیاز به تمرین و تجربه دارد، اما با دنبال کردن مراحل ذکرشده و داشتن ابزارهای مناسب، هر فرد علاقه‌مندی می‌تواند به خلق آثار زیبایی در این زمینه بپردازد. این هنر نه‌تنها یک روش تزئینی است، بلکه می‌تواند به‌عنوان یک اثر هنری ماندگار در معماری به یادگار بماند.

آنجلو سرامیکا