از کارشناسان و فعالان سیاسی اجتماعی گرفته تا کارزاری از امضاهای مردمی برای جلوگیری از ساخت و ساز جدید در بوستان قیطریه.

بالاخره در پارک قیطریه مسجد ساخته می‌شود؟ ماجرا از اواخر سال گذشته شروع شد، روزهایی‌که همه در گیرودار شروع سال جدید و هیاهوی انجام کارهای عقب افتاده بودند یک حصار دور بخشی از پارک قیطریه کشیده شد، کسی نمی‌دانست دلیل آن چیست اما تصاویر آن حسابی در فضای مجازی دست به دست شد تا گمانه‌زنی‌ها شروع شود. تغییر کاربری برای بخشی از زمین یک بوستان قدیمی زمزمه‌ای بود که در شهر می‌چرخید، ایده ساخته شدن مسجد و احتمالاً مغازه‌های اطراف آن هم چیزی نبود که از گمانه‌زنی‌ها جا بماند، ایده‌ای که شهردار تهران با این جمله آن را تایید کرد: «حتما در پارک‌ها مسجد می‌سازیم،‌ مسجد خوب هم می‌سازیم.»

اصرار شهرداری تهران بر مقدس‌ سازی یک ساخت‌وساز

بدون تردید اگر قرار باشد در یک بوستان متراکم از درخت هر سازه‌ای ساخته شود قطع کردن درختان آن دور از انتظار نیست، در ماجرای پارک قیطریه، جدا از این‌که ایده شهرداری تهران ساختن مسجد باشد یا هر کاربرد دیگری نگرانی اول قطع درختان بوستان قیطریه است، البته زاکانی در پاسخ به این نگرانی گفت که: «درختی قطع نمی‌شود، من از این پارک دیدن کردم، حدود ۱۰-۱۵ نهال آنجاست که قرار شده جابه‌جا شوند.»، اما فیلمی که خبرگزاری ایلنا از محل مد نظر برای احداث مسجد منتشر کرد نشان می‌دهد تعداد درختان و نهال‌هایی که آن‌جا هست خیلی بیشتر از آن ۱۰ الی ۱۵ نهالی‌ست که شهردار تهران گفته بود.

با این وجود مجید غفوری دبیر شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد تهران درباره ساخت مسجد در بوستان قیطریه گفته که: «برای ساخت این مسجد هیچ درختی قطع و جابجا نمی‌شود البته قضیه نهال متفاوت از درخت است چرا که نهال‌ها ۲ تا ۳ سال سن دارند و قابلیت جابجایی برای آنها وجود دارد.»

همچنین عبدالمطهر محمدخانی سخنگوی شهرداری تهران در شبکه ایکس با ذکر اینکه «پارک قیطریه ١٢٢ هزار متر مربع است و مساحت در نظر گرفته شده برای مسجد حدود ٨٢٠ متر مربع یعنی چیزی کمتر از ٧ دهم درصد از کل پارک را شامل می‌شود.» نوشت: «جهت استحضار مردم شریف تهران؛ نه درختی قطع می‌شود، نه مسجد جدید فضایی از کل پارک را خواهد گرفت و نه این اولین و آخرین مسجد در پارک‌های بزرگ شهر تهران است.»

عباس محمدی، فعال محیط زیست در یادداشتی نوشت: «تنزل دادن مفهوم فضای سبز به چند درخت یا نهال، شبیه تقلیل مفهوم جنگل به یک محیط پردرخت است؛ در هر دو مورد آن‌چه که بیان نمی‌شود، ضرورت سالم ماندنِ کلیت پارک و جنگل به‌عنوان یک اکوسیستم شهری یا طبیعی است. اصرار شهردار بر مقدس‌سازی یک ساخت‌و ساز که قطعاً همراه با درست کردن مغازه و تبدیل فضای عمومی به ملک شخصی خواهد بود، و عملِ زشت یک خبرگزاری که انتقاد از این کار را به «ضدانقلاب» نسبت داده، نتیجه‌ای جز ایجاد تقابل نامیمون میان خیر همگانی با تقدس و بیشتر کردن نارضایتی‌ها نخواهد داشت.»

چند مسجد اطراف بوستان قیطریه وجود دارد؟

با معلوم شدن برنامه شهرداری تهران برای ساختن مسجد در بخشی از پارک قیطریه آهسته آهسته موافقان و مخالفان این ایده اظهار نظر کردند، مثلاً سردار اسماعیل کوثری نماینده منتخب تهران در مجلس گفت: «ساخت مسجد در قیطریه تهران، تیری است در قلب دشمنان ایران و اسلام.» نظری که عباس عبدی، کنشگر سیاسی اجتماعی در واکنشی کنایه آمیز به آن، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «نتیجه این تیراندازی‌ها است که موجب شده مطابق مطالعات رسمی ۷۵ درصد جوانان تهرانی حتی سالی یک بار هم پا به مسجد نگذارند.»

اما یکی از مخالفان این طرح ناصر امانی، عضو شورای اسلامی شهر تهران بود، او در این‌باره در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ساخت مسجد در بخشی از بوستان قیطریه نه تنها تعظیم شعائر اسلامی نیست بلکه موجب تخریب شعائر و بدبینی بخش وسیعی از شهروندان خواهد شد، تا کِی قرار است خودزنی کنیم؟! شهرداری تهران به تذکری که در آخرین جلسه علنی شورای شهر دادم توجه نماید و توجیه نکند!»

امانی قبل‌تر هم درباره ساخت این مسجد در جلسه شورای شهر گفته بود: «ساخت و ساز در بوستانها که پهنه «جی» هستند فقط باید در حد رفع نیازهای ضروری همچون سرویس بهداشتی باشد. این تصمیم گیری در حالی است که در فاصله ۳۰۰ تا ۵۰۰ متری این بوستان دو مسجد وجود دارد و مشاهدات من نشان داد که ۱۵ درخت ارزشمند قدیمی در این فضا وجود دارد و امکان جابجایی این درختان حتی در فصول مناسب نیز وجود ندارد. علاوه بر این از گونه‌های گیاهی موجود نیز باید محافظت شود.»

گزارش‌ها نشان می‌دهد در اطراف پارک قیطریه هفت مسجد وجود دارد.

محمد مهاجری، فعال سیاسی اصولگرا در یادداشتی درباره تصمیم زاکانی برای ساختن مسجد در پارک قیطریه نوشت: «آنچه این روزها از تصمیم برای ساخت مسجد در پارک قیطریه برداشت می شود، نوعی بازی سیاسی و لجاجت است. از نوع همان بازیها و لجاجتهایی که منافقین به هنگام ساخت مسجد ضرار کردند.»

همچنین اولین شهردار تهران بعد از انقلاب به اقدام زاکانی درباره ساخت مسجد در پارک قیطریه واکنش نشان داد. محمد توسلی در شبکه ایکس نوشت: تصمیم احداث مسجد در پارک ⁧ قیطریه⁩، نقض هدف مالک باغی است که درسال ۵۸ آن را برای احداث پارک به شهرداری اهدا کرده و درهمین راستا پارک طراحی، اجرا و دراختیار شهروندان قرار گرفت. این تصمیم شهردار، نقض هدف واقف و ⁧ حقوق شهروندی⁩ است.»

احمد زیدآبادی، کنشگر سیاسی و اجتماعی هم در واکنشی نوشت: «آنچه از دین به کار آرامش روحی و تلطیف عواطف انسانی می‌آید، فروهشته و یا تخریب کرده‌اند و به جایش، با تمسک به قشر و پوست و غلاف و جلد امور ، پنجه به روان و اعصاب مردم می‌کشند! ساخت مسجد در پارک قیطریه، منطقه‌ای که با تراکم مسجد روبروست، از همین جنس کارها به نظر می‌رسد وگرنه چرا هزینهٔ آن را در جهت سامان دادن به این همه بچه‌های خردسالی که در سر چهارراه‌های تهران از سر و کول ماشین‌ها بالا می‌روند، صرف نمی‌کنند؟ اینها قومی‌اند که از دین و قرآن،. پوست را برداشته‌اند!»

احتمال وجود آثار تاریخی در قیطریه

یکی از موضوعات مطرح شده درباره ساخت مسجد در پارک قیطریه تامین هزینه‌های آن توسط خیرین است، سخنگوی شهرداری تهران گفته که: «مسجد پارک قیطریه علاوه بر درخواست مکتوب مردمی، خیرین نیکوکار از اهالی همان محل هم دارد که کلیه هزینه‌های ساخت مسجد را متقبل شده‌اند و شهرداری تهران در واقع تسهیل‌گر مشارکت مردم در این امر خیر است.»

در این‌باره فخرالسادات محتشمی‌پور در مطلبی نوشت: «اقدام صورت گرفته برای ساخت مسجد در پارک قیطریه از طرف وصی پدرم به هیچ وجه با مشورت و موافقت ما صورت نپذیرفته است. به عنوان یکی از وراث مرحوم پدر عزیزم که در زندگی اهل کار خیر بود و برای پس از درگذشتش نیز وصیت کرده بود با بخشی از اموالش مسجدی احداث شود اعلام میکنم اقدام صورت گرفته توسط وصی به هیچ وجه با مشورت و موافقت ما صورت نپذیرفته است و این کار را که مخل مصالح و منافع عمومی است قطعا خیر نمی‌دانیم.»

از طرفی یکی دیگر از مسائل مربوط به پارک قیطریه وضعیت آن از منظر میراث فرهنگی است، حدود ۵۵سال پیش، در همین محدوده پارک قیطریه که اکنون با مطرح شدن ساخت مسجد بر سر زبان ها افتاده، جنجالی دیگر به پا شده بود؛ آن هم بر سر کشف چند اسکلت که هنگام ساخت‌وساز خانه از اعماق خاک بیرون آمده بودند. محدوده‌ای که با کشف اسکلت‌ها و سفال‌های خاکستری‌اش، مرزهای تاریخ‌گذاری تهران را جابه‌جا کرد و قدمت تهران را به ۳ هزارسال پیش رساند. قیطریه نه‌تنها از نظر طبیعی و درختانش حائز اهمیت است، بلکه محوطه‌ تاریخی است که باید طبق ضوابط و قوانین میراث‌فرهنگی با آن برخورد کرد. نقشه‌ها نشان می‌دهد محدوده گسترده‌ای از تهران باستان وجود داشته که شامل سروستان بوستان پنجم می‌شود و تا دروس و پارک قیطریه و پل رومی پراکندگی دارد. ساخت و سازهای چند دهه اخیر در قیطریه، امکان کاوش در این منطقه را از بین برده است، اما پارک قیطریه که از ۲۰۰ سال پیش تا امروز باغ بوده، می‌تواند زوایای مهمی از تمدن قیطریه را افشا کند.

در همین‌باره ضرغامی وزیر میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی هم گفته که: «با توجه به پیشینه‌ای که برای تپه قیطریه است، این پروژه باید با حضور کارشناس میراث فرهنگی جلو برود.»

اما شهردار تهران، درباره شایعه وجود آثار باستانی در این منطقه و احتمال وجود گنج در زمین پارک گفت: «آنچه در این زمینه بیان می‌شود باعث تعجب است.»

زاکانی در آخرین واکنش خود درباره ساخت مسجد در پارک قیطریه بیان کرد: «بدون قطع درخت، مسجد و امکانات خدماتی ایجاد می‌کنیم و جوسازی‌های اخیر هیاهو بر هیچ است.»

حالا کارزاری تشکیل شده که با ایده شهرداری تهران مخالف است، در متن این کارزار آمده: «ما شهروندان تهران خواستار جلوگیری از تخریب پارک قیطریه هستیم.» کارزاری که تا لحظه تنظیم این گزارش 115372 نفر آن را امضا کرده‌اند.

محسن رنانی، اقتصاددان ایرانی درباره این کارزار نوشت: «اگر امضاها به صد هزار برسد، یعنی امید در جامعه مدنی هنوز نمرده است. اما اگر امضاها به یک میلیون برسد، یعنی جامعه مدنی نه تنها زنده و امیدوار است بلکه به خودباوری و خودآگاهی و اعتماد به نفس نیز رسیده است. اگر امضاها به یک میلیون برسد، ولی تاثیری بر تصمیمات مقامات نگذارد، آنگاه شاهد قوی دیگری خواهد بود بر انجماد و اصلاح‌ناپذیری این ساختار حکمرانی. با یک میلیون امضا، با هر نتیجه‌ای، جنبش قیطریه برنده خواهد بود.»

آنجلو سرامیکا