از آنجایی که آهن به علت استحکام و خواص مطلوب خود یکی از حیاتی‌ترین و پرمصرف‌ترین فلزات و حتی مواد در دنیاست، به صورت ترکیبی با فلزات دیگر به اشکال متفاوتی همچون ورق برای صنایع مختلفی مثل خودروسازی و ساختمان‌سازی استفاده می‌شود. ورق سیاه نوعی محصول پرکاربرد در دسته آهن آلات محسوب می‌شود که به‌عنوان یک کالای واسط برای ساخت کالاهای صنعتی آهنی با مصرف مستقیم مانند: قطعات خودرو، پروفیل ساختمانی، مخزن تانک و... مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این دلیل بررسی موجودیت، کاربرد و خواص آن به همراه انواع و عوامل موثر آن، برای تعیین قیمت ورق سیاه یا آهنی برای فعالان صنایع مربوط حائز اهمیت است.

ورق سیاه چیست؟

ورق‌های فولادی عمدتا به دو روش نورد گرم و سرد تهیه می‌شوند، محصولات حاصل از نورد سرد شامل ورق روغنی، رنگی و گالوانیزه و در حالت نورد گرم نیز محصولاتی به صورت شیت، رول در انواع ساده ساختمانی، ضدسایش و آجدار تواید می‌شود. 

 در روند تولید ورق سیاه، فولاد در دمای بالاتر از دمای تبلور مجدد فولاد قرار می‌گیرد. در ضخامت‌های بالای ۱/۵ میلی‌متر قیمت ورق سیاه بالاتر می‌رود. این محصول به صورت ورق صاف و صیقلی یافته در دسترس است اما با کیفیت سطحی کم‌تر از ورق سرد و البته ضخامت بیشتر تولید می‌شود که گاهی برای استفاده نیاز به پرداخت دارد. قیمت ورق سیاه از ورق سرد از جمله روغنی کمتر است، در نتیجه برای کاربرد‌های متفاوت که ظاهر کم‌تر اهمیت دارد به‌کار گرفته می‌شوند. شاید دانستن این موضوع جالب باشد که علت به کار بردن صفت سیاه برای این ورق، مات شدن سطح آن در روند تولید در دمای بالا است.

ورق سیاه به عنوان کالای اولیه برای تولید قطعات صنعتی، ساختمانی و... استفاده می‌شود و با توجه به دو گرید استاندارد ST52 وST37 می‌توان گفت ورق سیاه و بررسی کیفی آن برای صنایع اهمیت و کاربرد زیادی دارد.

انواع ورق سیاه

ورق سیاه را می‌توان از حیث کاربرد، ترکیب مواد و ظاهر آن به انواع متفاوتی تقسیم‌بندی کرد. در ادامه به بررسی انواع ورق سیاه بر اساس ظاهر می‌پردازیم:

• ورق سیاه رول شده، کویل یا کلاف که در آن عرض، بسته به ضخامت محصول که بین ۱/۵-۱۵ میلی‌متر است، در اندازه‌های ۱۰۰، ۱۲۵، ۱۵۰ و ۲۰۰ سانتی‌متر است و طول آن بی‌محدودیت ارائه می‌شود.
• ورق سیاه فابریک یا شیت که ضخامت آن ۱۵ میلی‌متر به بالا است، در هر سایزی قابل خرید است اما ابعادی مانند ۱۰۰۰*۲۰۰۰ و ۱۲۵۰*۲۵۰۰ و ۱۰۰۰*۶۰۰۰ و ۱۵۰۰*۶۰۰۰ و ۲۰۰۰*۶۰۰۰ و ۲۰۰۰*۱۲۰۰۰ پرکاربرد هستند.

بررسی انواع ورق سیاه بر اساس کاربرد و ترکیب فولادی:

• ورق سیاه صنعتی
• ورق سیاه معمولی 
  دوگرید معروف برای ورق سیاه صنعتی و معمولی به ترتیب ST52 وST37 هستند که در آ‌ن‌ها ST نماد Strength، به معنای استحکام و عدد بعد از آن میزان تنش نهایی یا همان سختی ورق برحسب کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است. میزان سختی ورق نورد گرم را میزان کربن در فولاد مشخص می‌کند. همان‌طور که در تصاویر پیداست، ورق سیاه استاندارد ST37 به عنوان ورق سیاه معمولی با درصد کربن و متعاقبا سختی کمتر در صنایع با کاربرد سبک مانند ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از طرفی دیگر، ورق سیاه استاندارد ST52 به عنوان ورق سیاه صنعتی با درصد کربن بالاتر از ورق معمولی برای صنایع سنگین استفاده می‌شود.

  انواع ضخامت ورق سیاه

  ضخامت ورق سیاه جزو فاکتورهایی است که خریداران به آن توجه زیادی دارند. این ورق، تحت ضخامت‌های متنوعی تولید می‌شود تا پاسخگوی نیاز پروژه‌های مختلف باشد. ورق‌های مدل سیاه در ضخامت‌های ۲ الی ۱۵ میلی‌متر موجود هستند و مصرف‌کنندگان می‌توانند با توجه به سبک پروژه خود، دست به انتخاب بزنند. البته ضخامت این ورق از ۱.۵ میلی‌متر آغاز می‌شود و امکان تولید آن تا ضخامت ۱۰۰ میلی‌متر نیز وجود دارد؛ اما درکل، ضخامت مرسوم آن همان ۲ الی ۱۵ میلی‌متر است. ضمنا، ورق‌‌های سیاه با ضخامت بیش از ۲۰ میلی‌متر را به صورت شیت برش می‌زنند که در این حالت، امکان برش مجدد آن در سایز موردنظر مصرف‌کننده وجود دارد.

  ضخامت ورق سیاه از 1.5 میلیمتر تا 100 میلیمتر متغیر است و به کاربرد و نیازهای پروژه بستگی دارد.

  ویژگی های ورق سیاه

  ورق‌های سیاه که با عناوین دیگری همچون فولاد سیاه یا ورق آهن سیاه شناخته می‌شوند، سطح تقریبا صافی دارند. این ورق‌ها در دسته ورق‌های رول گرم قرار می‌گیرند و کیفیت آن‌ها براساس شاخص ST برآورد می‌شود. ابعاد و ضخامت ورق سیاه نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مشخصات آن تنوع بالایی دارد. اندازه استاندارد این ورق حدود ۱۰۰۰ الی ۲۰۰۰ میلی‌متر است و حتی می‌توان آن را به صورت سفارشی در سایزهای بزرگتر تولید کرد. بنابراین، محدودیتی در زمینه سایز ورق نوع سیاه وجود ندارد و مصرف‌کنندگان می‌توانند ورق مورد نیازشان را به راحتی تهیه کنند.

  تولیدکننده های ورق سیاه

  بسیاری از کشورها به حوزه تولید ورق سیاه ورود کرده‌اند؛ چراکه این محصول پایه‌ای به صنعتی شدن آن‌ها کمک می‌کند. کشور ما نیز دارای کارخانه‌های فولادی قدرتمندی است که در زمینه تولید ورق‌های سیاه فعالیت می‌کنند. از بزرگترین و موفق‌ترین تولیدکنندگان ورق سیاه در ایران می‌توان به کارخانه فولاد مبارکه اصفهان، کارخانه فولاد کاویان، کارخانه فولاد گیلان، کارخانه فولاد اکسین و کارخانه فولاد امیرکبیر کاشان اشاره کرد. درحال‌حاضر، مجتمع فولاد مبارکه برجسته‌ترین تولیدکننده انواع ورق فولادی است و محصولات آن در سطح کیفی بسیار بالایی قرار دارند.

  ورق سیاه کاربردهای مختلفی در ساختمان‌سازی، لوله‌سازی، ماشین‌سازی، صنعت خودرو و کشتی‌سازی دارد.

  تفاوت ورق سیاه با سایر ورق ها

  ورق‌های مدل سیاه طی پروسه نورد گرم حاصل می‌شوند؛ در صورتی که برخی از ورق‌ها مانند ورق روغنی و ورق گالوانیزه بعد از عملیات اسیدشویی و نورد سرد به دست می‌آیند. به‌این‌ترتیب، نحوه تولید یکی از بارزترین تفاوت‌های ورق‌های فولادی با یکدیگر است. علاوه بر این، ورق‌های دسته سیاه ظاهر مات و تیره‌ای دارند و تولید آن‌ها در داخل کشور ما در تناژهای سنگین انجام می‌گیرد؛ اما ورق‌هایی مانند ورق روغنی سطح براقی دارند و رنگ آن‌ها به نقره‌ای نزدیک است. به‌طورکلی، ورق‌های سیاه ظاهر چندان زیبایی ندارند؛ اما مقاومت آن‌ها ستودنی است. البته این خصوصیات نیز به نوع ورق بستگی دارد؛ ولی درهرحال، ورق‌های این دسته را به مقاومت بالا و ظاهر کدرشان می‌شناسند.

  کسانی که مایل به استفاده و کسب اطلاعات در مورد ورق سیاه هستند، در ابتدای امر باید کاربرد ورق سیاه را برای انجام کار موردنظر و بعد عوامل مختلف را در نظر بگیرند. به‌طور مثال برای کاربرد‌های با ظرافت و کیفیت بالا ممکن است‌ حتی ورق روغنی مناسب‌تر باشد؛ چون تولید ورق گرم در دمای بالاتر؛ دقت کمتری نیاز دارد تا نتیجه‌ای با کیفیت بالا همراه با ظرافت مدنظر داشته باشید. جدای آن بحث درصد عناصر به کار رفته در فولاد برای تعیین خواصی مثل سختی نیز مطرح است. امیدواریم این مقاله برای کسب اطلاعات در این زمینه مفید بوده باشد.

آنجلو سرامیکا